Het Van Gogh Museum heeft een belangrijke pastel van de Franse impressionist Edgar Degas (1834-1917) verworven: Badende vrouw uit circa 1886. Het werk toont een intieme blik op een naakte vrouw die zich wast met een spons. Degas gebruikte het pastelkrijt meesterlijk om het licht op haar lichaam subtiel en zacht weer te geven, maar ook de uitwerking van de achtergrond springt in het oog. Badende vrouw maakt deel uit van een tiental ambitieuze pastels uit de periode waarin Degas volledig in beslag werd genomen door het afbeelden van vrouwelijk naakt. Vincent van Gogh (1853-1890) was een groot bewonderaar van deze pastels en zijn eigen werk werd erdoor beïnvloed. Met de aanwinst van deze uitgewerkte pastel is de eerste kapitale unieke Degas voor de Collectie Nederland verworven.

Degas’ naakt

Badende vrouw behoort tot een groep van meer dan tien pastels waar Degas in de jaren 1884-1887 aan werkte. De kunstenaar werd toen volledig in beslag genomen door het beeldvullend afbeelden van vrouwelijk naakt. Waar hij zich in de periode hiervoor vooral richtte op het weergeven van het moderne Parijse leven, zoals de balletstudio of het bordeel, zonderde hij zijn modellen nu het liefst af in een hoek van de bad- of slaapkamer. Hij liet daarbij amper ruimte voor het interieur; alle aandacht gaat naar het model en haar houding, met zijdelings wat attributen, zoals een handdoek, een spons of een tobbe. Tijdens de rest van zijn leven zou Degas zich volledig richten op het weergeven van naakten. Daarbij zou hij de opvallende pose van Badende vrouw meermaals opnieuw gebruiken.
In Badende vrouw heeft Degas het pastelkrijt meesterlijk gehanteerd om het licht op het lichaam subtiel en zacht weer te geven, maar ook de achtergrond, die bestaat uit horizontale en verticale lijnen, springt in het oog. De compositie is opgebouwd uit streepjes, arceringen, stippen en vlakken in sterke complementaire kleuren, zoals blauw en oranje. Het kleurgebruik is bij nadere beschouwing zelfs opvallend fel te noemen. De kunstenaar maakte een moderne compositie door de vrouw net buiten het midden te plaatsen en haar hoofd en benen door de beeldrand af te laten snijden. Het uitzonderlijke feit dat het werk op hoogwaardig pastelpapier is getekend en niet, zoals meer gebruikelijk bij Degas, op goedkoper overtrekpapier, laat zien dat hij grote ambities had. Bovendien verkeert de pastel dankzij deze keuze in een buitengewoon goede staat.

Inspiratie Van Gogh

Op de achtste en laatste impressionistische tentoonstelling van 1886 in Parijs toonde Degas een selectie uit zijn groep gepastelleerde naakten onder de noemer ‘Suite de nus de femmes se baignant, se lavant, se séchant, s’essuyant, se peignant ou se faisant peigner (pastels)’. Het is mogelijk dat Badende vrouw hier ook werd getoond. De tentoonstelling leverde Degas de meeste persaandacht van zijn gehele carrière op; zijn naakten kregen zowel lof als kritiek. Van Gogh bezocht deze tentoonstelling en zijn waardering voor Degas is vooral op deze serie naakten gestoeld. Waar Monet bij hem voor het moderne landschap stond, vereenzelvigde hij Degas met het eigentijdse naakt. Van Gogh werkte in die tijd zelf ook aan naaktstudies op het atelier van Cormon in Parijs. Zijn schilderoefeningen naar gipsmodellen van antieke sculpturen van begin 1887 vertonen opvallende overeenkomsten met de pastels van Degas. Zo positioneerde Van Gogh venustorso’s op een wijze die vergelijkbaar is met de manier waarop Degas zijn naakten weergaf. Ook voor het modelleren middels arceringen in verschillende kleuren was hij aan zijn collega schatplichtig. Dezelfde schilderstijl in kruisarceringen zien we ook terug in enkele van zijn geschilderde landschappen en stillevens uit Parijs.

Van Gogh Museum

Het was een langgekoesterde wens van het Van Gogh Museum om de collectie aan te vullen met een kapitaal naakt van Degas, bij voorkeur één uit de periode dat Van Gogh diens werk leerde kennen. Badende vrouw zal vanaf de onthulling vandaag dan ook een vaste plek op zaal krijgen. De Collectie Nederland is met deze aanwinst enorm verrijkt. In de nationale collectie bevonden zich nog geen dergelijke uitgewerkte tekeningen of schilderijen van Degas. Nog niet zo lang geleden wist het Van Gogh Museum al wel een bijzondere monotypie van de kunstenaar te verwerven. Met de fraai uitgewerkte pastel Badende vrouw wordt ons openbaar kunstbezit nu opnieuw met een opmerkelijk kunstwerk van deze prominente impressionist verrijkt.